Quản lý ngoại hối tại Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Thanh Hóa: 5 NĂM MỘT BỨC TRANH TOÀN CẢNH

Quản lý ngoại hối (QLNH) là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam trong việc hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ. Chính sách QLNH hiệu quả sẽ góp phần đáng kể trong cân bằng cán cân thanh toán, kiểm soát sức mua của đồng tiền, kiềm chế lạm phát, tận dụng nguồn vốn trong nước, thu hút vốn đầu tư nước ngoài tạo điều kiện ổn định và phát triển kinh tế đất nước.

Những năm gần đây, hoạt động liên quan đến ngoại hối, đầu tư ra nước ngoài diễn ra rất sôi động trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Bám sát định hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; thực hiện chỉ đạo của Thống đốc NHNN, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã triển khai thực hiện đầy đủ, kịp thời, hiệu quả các quy định về quản lý hoạt động ngoại hối trên địa bàn. NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã xây dựng, công bố, niêm yết bộ tài liệu ISO về quy trình xử lý các thủ tục hành chính thuộc các hoạt động ngoại hối, sản xuất kinh doanh vàng theo quy định tại chi nhánh. Các hoạt động về ngoại hối phát sinh trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa hiện nay gồm có: Hoạt động vay, trả nợ nước ngoài không được Chính phủ bảo lãnh; Hoạt động chi trả ngoại tệ; Hoạt động thu đổi ngoại tệ của các đại lý ủy nhiệm; Hoạt động đầu tư ra nước ngoài; Hoạt động mua bán ngoại tệ tiền mặt của các Ngân hàng thương mại.

* Hoạt động vay trả nợ nước ngoài

Trong những năm gần đây, hoạt động vay, trả nợ nước ngoài diễn ra sôi động hơn cả về số lượng và kim ngạch vay, do chính sách đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn tỉnh. Hoạt động này tập trung ở các doanh nghiệp FDI tại các khu kinh tế lớn trong tỉnh như Khu kinh tế Nghi Sơn, Khu công nghiệp Bỉm Sơn, Khu công nghiệp Lễ Môn, Khu công nghiệp Hoàng long. Từ năm 2016, NHNN Việt Nam ban hành Thông tư số 03/2016/TT-NHNN ngày 26/02/2016 về hướng dẫn nội dung QLNH đối với việc vay, trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp. Theo đó, việc theo dõi, quản lý các khoản vay được thực hiện trên trang điện tử qlnh-sbv.cic.org.vn. Các khoản vay nước ngoài trung, dài hạn bằng tiền, mới thuộc đối tượng phải thực hiện đăng ký xác nhận với NHNN, khoản vay nước ngoài ngắn hạn và khoản vay dưới hình thức nhập khẩu hàng hóa trả chậm không phải thực hiện đăng ký xác nhận.

Trên địa bàn tỉnh hiện nay, kim ngạch vay nước ngoài phần lớn là của các công ty Lọc Hóa dầu Nghi Sơn, Xi măng Nghi Sơn, Dự án Nhiệt điện 2 Nghi Sơn. Thống kê số liệu từ năm 2016 đến nay cho thấy:

(ĐVT: USD)

Năm	Số DN vay	Số khoản vay	Dư nợ vay	Số lượt đăng ký	Số lượt đăng ký thay đổi
2016	18	39	4.061.869.000	10	12
2017	22	55	5.196.354.000	14	11
2018	23	80	6.316.811.000	9	10
2019	19	55	6.433.869.000	11	11
2020	17	52	6.637.518.000	20	24

Bảng 1: Thống kê hoạt động vay trả nợ nước ngoài trung, dài hạn

NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã triển khai rà soát, cập nhật tất cả các khoản vay phát sinh trước thời điểm năm 2016 lên cơ sở dữ liệu của Trang điện tử về quản lý vay trả nợ nước ngoài, từ đó đến nay, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa tiến hành quản lý, theo dõi các khoản vay nước ngoài của các doanh nghiệp bằng Trang điện tử này theo đúng quy định, hướng dẫn của NHNN Việt Nam.

* Hoạt động đại lý đổi ngoại tệ, đại lý chi trả ngoại tệ

Trong 5 năm trở lại đây, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã thực hiện cấp Giấy chứng nhận đại lý đổi ngoại tệ cho 5 tổ chức kinh tế làm đại lý đổi ngoại tệ cho các TCTD được phép, điểm đặt đại lý tại các khách sạn từ 3 sao trở lên, phục vụ các khách hàng sử dụng dịch vụ tại khách sạn, các chuyên gia của các dự án tại các khu kinh tế, khu công nghiệp, khu nghỉ dưỡng cao cấp.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có 04 Đại lý đổi ngoại tệ, gồm: Khách sạn Anh Phát 3 (Thị xã Nghi Sơn), FLC Sầm Sơn Golf & Resort, Khách sạn Vinpearl Thanh Hóa và Chi nhánh Công ty Kiều hối Đông Á.

Riêng công ty cổ phần khách sạn Lam Kinh tại Thanh Hóa, sau đợt kiểm tra năm 2017, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã thu hồi Giấy chứng nhận đại lý đổi ngoại tệ, do Đại lý hoạt động không hiệu quả. Mặt khác, do Đại lý này vi phạm quy định về việc hạn chế sử dụng ngoại hối trên lãnh thổ Việt Nam như ghi giá, báo giá bằng ngoại tệ trên các hợp đồng cung cấp dịch vụ đối với khách hàng; niêm yết giá bán sản phẩm lưu niệm, dịch vụ bằng ngoại tệ. Cùng với đó, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã ban hành văn bản chấn chỉnh, yêu cầu Khách sạn Lam Kinh Thanh Hóa chấm dứt chấm dứt việc ghi giá, báo giá bằng ngoại tệ, thực hiện đúng quy định về việc hạn chế sử dụng ngoại tệ trên lãnh thổ Việt Nam.

Các giao dịch đổi ngoại tệ tại các đại lý ngày càng giảm dần, thậm chí có những quý hầu như không phát sinh. Nguyên nhân là do nhu cầu sử dụng tiền mặt bằng ngoại tệ của khách người nước ngoài ngày càng giảm, họ ưu tiên sử dụng hình thức thanh toán bằng thẻ tín dụng hoặc thẻ thanh toán do công ty sử dụng lao động cấp. Hơn nữa, ngay gần các Đại lý đổi ngoại tệ này là các Chi nhánh, Phòng giao dịch của các NHTM, hoạt động đổi ngoại tệ rất dễ dàng, thuận tiện.

Tính đến 30/11/2020, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã cấp phép và quản lý 17 Đại lý chi, trả ngoại tệ trên địa bàn, trong đó có 01 chi nhánh Công ty kiều hối Đông Á, 14 Đại lý chi trả ngoại tệ theo ủy nhiệm của Ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) Á Châu, 02 Đại lý chi trả ngoại tệ theo ủy nhiệm của NHTMCP Đông Nam Á. Sau 02 đợt kiểm tra hoạt động ngoại hối năm 2017 và năm 2018, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã tiến hành thu hồi 04 Quyết định chấp thuận đăng ký đại lý chi trả ngoại tệ, do hoạt động không hiệu quả, đồng thời, vi phạm quy định của Nhà nước về quản lý ngoại hối về dịch vụ nhận và chi, trả ngoại tệ. Từ năm 2019 đến nay, có 04 Đại lý chi trả ngoại tệ hoạt động không hiệu quả, không phát sinh doanh số chi trả nên TCTD ủy nhiệm đã đơn phương chấm dứt hợp đồng. Đến thời điểm hiện tại, có 09 đại lý chi trả ngoại tệ đang hoạt động. Doanh số chi trả ngoại tệ qua đại lý hàng năm khá cao, chủ yếu là doanh số chi trả của Công ty Kiều hối Đông Á, doanh số tại các đại lý còn lại rất khiêm tốn, nhất là các đại lý ở các huyện xa trung tâm thành phố.

(ĐVT: USD)

Năm	Doanh số chi trả qua Đại lý	Doanh số chi trả trực tiếp của TCKT
2016	15.399.900	13.508.700
2017	16.713.000	12.757.700
2018	17.896.700	13.895.500
2019	8.576.000	14.284.000
2020	4.566.000	5.541.000

Bảng 2: Thống kê doanh số chi trả ngoại tệ

Năm 2020, do ảnh hưởng nặng nề từ dịch bệnh Covid-19, mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh bị ngưng trệ, lực lượng lao động người Việt Nam ở nước ngoài cũng rơi vào tình trạng thiếu việc làm, nên dòng ngoại tệ chuyển về trong nước giảm đi đáng kể (giảm hơn 60%) so với những năm trước đây. Bên cạnh hoạt động chi trả ngoại tệ của mạng lưới đại lý và tổ chức trực tiếp, phần lớn lượng ngoại tệ kiều hối được chi trả qua hệ thống các TCTD trên địa bàn. Lượng kiều hối hàng năm chi trả qua hệ thống các TCTD, tổ chức trực tiếp và đại lý trung bình đạt khoảng 200 triệu USD/năm. Tuy nhiên, năm 2020 do ảnh hưởng từ dịch bệnh Covid-19, lượng kiều hối giảm hẳn, chỉ đạt khoảng 100 triệu USD.

* Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính

Thời gian qua, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã thực hiện rất hiệu quả chủ trương cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết các thủ tục hành chính từ 5-10 ngày so với quy định. Hướng dẫn tận tình, chu đáo cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu giao dịch về hoạt động ngoại hối, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân hoàn tất các hoạt động nhằm nhanh chóng đi vào hoạt động sản xuất, kinh doanh có hiệu quả (đối với các đơn vị vay trả nợ nước ngoài, đầu tư ra nước ngoài) và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động chi trả, thu đổi ngoại tệ thực hiện sâu rộng trên địa bàn nhằm thu hút nguồn ngoại tệ vào hệ thống ngân hàng, thuận tiện cho nhân dân khi có nhu cầu giao dịch về ngoại tệ theo chỉ đạo của NHNN Việt Nam trong mấy năm trở lại đây.

Tổ chức thực hiện tốt công tác tiếp dân, xử lý hồ sơ, thủ tục hành chính; xem xét giải quyết kịp thời, có hiệu quả theo hướng tôn trọng và bảo vệ các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ lợi ích chung của Nhà nước trên cơ sở tuân thủ các quy định của pháp luật và phù hợp với tình hình thực tiễn.

Những năm qua, việc theo dõi, tổng hợp, giám sát đối với các đơn vị có hoạt động ngoại hối được thực hiện đầy đủ, kịp thời, duy trì kênh thông tin từ các đơn vị - NHNN Chi nhánh và Ngân hàng Trung ương (NHTW) một cách tốt hơn. Đối với hoạt động vay trả nợ nước ngoài được quản lý trên phần mềm điện tử giúp dễ dàng, thuận tiện hơn trong việc theo dõi, quản lý việc tuân thủ quy định của các đơn vị cũng như theo dõi dòng tiền ra vào lãnh thổ quốc gia cụ thể, rõ ràng hơn. Cũng nhờ đó, NHTW có thể truy cập dữ liệu vay trả nợ nước ngoài trên toàn quốc nhanh chóng, hiệu quả.

NHNN Chi nhánh Thanh Hóa luôn bám sát các quy định của Chính phủ, NHNN Việt Nam về định hướng QLNH theo chủ trương phát triển kinh tế trong tình hình mới của Đảng và Nhà nước ta. Thực hiện đúng và đầy đủ nghĩa vụ và trách nhiệm quản lý của NHNN Chi nhánh tỉnh trong việc xử lý, theo dõi, đôn đốc, tổng hợp, báo cáo, kiểm tra theo định kì và đột xuất khi có chỉ đạo của Thống đốc NHNN Việt Nam đối với các tổ chức, cá nhân có giao dịch ngoại hối thuộc thẩm quyền giải quyết, quản lý của NHNN Chi nhánh Thanh Hóa. Căn cứ quy định hiện hành về quản lý ngoại hối, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã xây dựng chương trình, kế hoạch kiểm tra các nội dung thuộc thẩm quyền quản lý, đồng thời, phối hợp cử cán bộ tham gia các đoàn kiểm tra liên ngành có liên quan. Các cuộc thanh tra, kiểm tra đã được triển khai có trọng tâm, trọng điểm và kết thúc đúng kế hoạch đề ra. Kết thúc mỗi đợt kiểm tra, Chi nhánh đã có yêu cầu đối tượng kiểm tra khắc phục, chấn chỉnh, xử lý kịp thời các sai phạm, nhằm đảm bảo sự tuân thủ pháp luật trong quá trình hoạt động ngoại hối của các tổ chức, cá nhân trên địa bàn, đảm bảo cho các đơn vị hoạt động an toàn và hiệu quả; góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về hoạt động tiền tệ và ngân hàng trên địa bàn. Đồng thời, trong thực tiễn công việc, các vấn đề phát sinh đều được Chi nhánh ghi nhận để kịp thời báo cáo, kiến nghị Thống đốc NHNN để có hướng chỉ đạo và có cơ sở xây dựng cơ chế, chính sách phù hợp.

Trong những năm qua, NHNN Chi nhánh Thanh Hóa đã có những biện pháp phối hợp với các sở, ban, ngành địa phương trong việc tuyên truyền, cung cấp thông tin liên quan đến hoạt động ngoại hối trên địa bàn, kiểm tra, giám sát, nhằm tăng cường hiệu quả quản lý ngoại hối trên địa bàn. Đồng thời, phối hợp với các cơ quan truyền thông trong tỉnh như Đài phát thanh và truyền hình Thanh Hóa, Báo Thanh Hóa đưa tin giải đáp thắc mắc về các vấn đề có liên quan đến hoạt động ngoại hối để toàn dân trên địa bàn chủ động, kịp thời nắm bắt và thực hiện đúng quy định

Năm 2020 Việt Nam được thế giới ghi nhận là quốc gia kiểm soát rất hiệu quả đại dịch Covid-19, đồng thời cũng được cộng đồng quốc tế đánh giá cao về sự ổn định chính trị - xã hội. Theo dự báo của nhiều chuyên gia kinh tế, sau khi đại dịch Covid - 19 được kiểm soát trên phạm vi toàn cầu, năm 2021 và các năm tiếp theo sẽ là giai đoạn Việt Nam tăng trưởng cả về xuất nhập khẩu và thu hút đầu tư nước ngoài, một năm hứa hẹn đón nhận nhiều cơ hội và điều kiện về phát triển kinh tế - xã hội đối với Việt Nam nói chung và tỉnh Thanh Hóa nói riêng. Cơ hội đã và đang đến từ chuyển dịch cơ cấu đầu tư toàn cầu mới mang theo nguồn vốn đầu tư nước ngoài không nhỏ vào Việt Nam. Kết quả tích cực từ Hội nghị xúc tiến đầu tư tỉnh Thanh Hoá năm 2020 và Nghị quyết số 58/NQ-TW ngày 05/8/2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã chỉ rõ: “Xây dựng tỉnh Thanh Hoá trở thành một cực tăng trưởng mới của khu vực và cả nước với công nghiệp nặng, nông nghiệp quy mô lớn, giá trị gia tăng cao là nền tảng; các ngành công nghiệp năng lượng, công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ logistics là đột phá; du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn”. Do đó, năm 2021 và những năm tiếp theo, các giao dịch ngoại hối liên quan đến đầu tư nước ngoài và vay trả nợ nước ngoài sẽ ngày càng nhiều cả về số lượng và kim ngạch vay, đa dạng về hình thức. Chính vì vậy, ngay từ bây giờ mong rằng UBND tỉnh, các sở ngành và các doanh nghiệp cùng với ngành Ngân hàng chủ động hành động ngay để đón nhận vận hội mới, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính tinh gọn hơn nữa để góp phần khơi thông hoạt động cũng như dòng vốn đầu tư./.

Nguyễn Hạnh – Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh Thanh Hóa